ΣΚΛΑΒΟΣ - ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

 Β.ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

ΣΚΛΑΒΟΣ - ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

 

Δομική, βαθειά, απόλυτη ανησυχία για το ανθρώπινο γίγνεσθαι, για τον άνθρωπο γενικότερα. Ο Σκλάβος βιώνει τραυματικά, μοναχικά, εναγώνια τις σύγχρονές του εξελίξεις, την ανάπτυξη ή καλύτερα την «ανάπτυξη» και την  αποκοινωνικοποίηση-απανθρωποποίηση του ανθρώπου που αυτή προκαλεί. Συγχρόνως είναι μακρυά από την προβληματική της μοναξιάς (solitude) και την αντίστοιχη γλυπτική (Τζιακομέττι), που αναπτύσσεται στην εποχή του στους αντίποδες της προïούσας γενικευμένης μοναξιάς. Ακόμη πιστεύει στον κοινωνικό άνθρωπο, στον κοινωνικά και ιστορικά σκεπτόμενο και δρώντα  άνθρωπο, πάντα όμως με αμφιβολία για τα αποτελέσματα, αλλά κυρίως για τη διατήρηση ακόμη και ενίσχυση της αναγκαίας και επιβαλλόμενης κοινωνικής ανασυγκρότησης, αναδιάρθρωσης, με επίκεντρο πάντοτε τον Άνθρωπο.

Η όλη σκέψη και πρακτική του Σκλάβου, μέσα στην μοναξιά του, την απέραντη μοναξιά του, στην αξεπέραστη μελαγχολία του ήταν και παρέμεινε μέχρι τέλος κοινωνική, ιστορική, ανθρώπινη, ανθρωπιστική. Δεν εγκατέλειψε ο Σκλάβος ποτέ, ακόμη και στις πιο απαισιόδοξες στιγμές του, τον άνθρωπο, τον σκεπτόμενο και δρώντα αισθητοποιημένα και κοινωνικά  άνθρωπο.

Έτσι ξέφυγε από τον εγκλεισμό του (emprise) στην όλο και για γιγαντωνόμενη αλλοτρίωση, κατορθώνοντας συνάμα να προσδώσει μια ριζικά αντιαλλοτριωτική διάσταση στο έργο του. Μια διάσταση απελευθέρωσης και ως προοπτική και ως δυνατότητα, για να θυμηθούμε τον Μαρκούζε.

Οι τάσεις αντι-άνθρωπος που αναπτύχθηκε στη συνέχεια με τον μεταμοντερνισμό, δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με τον Σκλάβο. Η πεμπτουσία του είναι και του έργου του Σκλάβου συνίσταται, αντίθετα, στην κριτική του του απάνθρωπου ύστερου καπιταλισμού, της διαδικασίας απο-ανθρωποποίησης που αυτός (καπιταλισμός) δημιουργούσε και επέβαλε παγκόσμια. Ούτε σε καμία περίπτωση η κριτική, όσο ρηξικέλευθη και αν ήταν του Σκλάβου, της απάνθρωπης φύσης του ύστερου καπιταλισμού, δεν  μπορούσε να δικαιολογήσει επί ουδενί τη γενικευμένη αντιανθρώπινη μεταστροφή που πήρε στη συνέχεια  η τέχνη και η αισθητική. Ο μεταμοντερνισμός που εμφανίζεται  λίγο αργότερα, όπως έχουμε εξηγήσει πολλές φορές, και τον οποίο ζήσαμε από κοντά στο Παρίσι στη δεκαετία του 80 και μετά στην Ελλάδα, δεν είναι προέκταση του μοντερνισμού. Δεν  είναι ευθεία λογική συνέπεια της κριτικής του απάνθρωπου χαρακτήρα του καπιταλισμού, όπως την είχαν αποπειραθεί ριζοσπαστικά και καθορισμένα οι καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αμέσως πριν, με προεξάρχοντα τον Σκλάβο στο Παρίσι. Είναι  η πλήρης  άρνηση, η παραποίηση, η μεταλλαγή της μοναχικής πρωτοπόρας και ριζοσπαστικής αμφισβήτησης του συστήματος με τον σύστοιχό του ξεπεσμό του ανθρώπου που επιφέρει: Η αμφισβήτηση μέχρι τέλους, μέχρι δηλαδή την πραγματοποίηση της δύσκολα πραγματοποιήσιμης επανθρωποίησης του ανθρώπου, όπως ήθελε ο νεαρός Μαρξ.

Και παρά τη νέου τύπου, τη νεοκαπιταλιστική αλλοτρίωση και ενάντιά της η νεοανθρωπιστική  σκέψη είχε διαδοθεί στον δυτικό κόσμο τότε με πρωτοστατούντες τον Μαρκούζε, τον Λεφέβρ, τον Γκορζ, τον Γκολντμάν, τους Καταστασιακούς και στο θεωρητικό επίπεδο, τους Τζιακομέττι, Σκλάβο και γενικότερα τη Σχολή της Ν. Υόρκης και της Ανήμορφης τέχνης στο Παρίσι, ο μεταμοντερνισμός ισοπέδωσε στη συνέχεια τα πάντα. Επέβαλε μια γενικευμένη αμνησία, μια εξίσου γενικευμένη αποϊδεολογικοποίηση, την ολική αποκοινωνικοποίηση της τέχνης, μέσα δυστυχώς στις νέες συνθήκες απογοήτευσης,  υποχώρησης ακόμη και προϊούσας αποσύνθεσης του κοινωνικού κινήματος μετά την υποχώρηση του Μάη. Ο γενικός αναθεωρητισμός που επέβαλε όμως δεν θα πρέπει να μας κάνει να παραβλέπουμε, να μην δούμε σε όλη την ιστορική μεγαλοπρέπειά του τον Σκλάβο και το έργο του, το μοναχικό και αξεπέραστο παράδειγμά του.

Το παράδειγμα του - αναφορά για την αναζήτηση της ανθρώπινης απελευθέρωσης, στο διηνεκές… Όσο υπάρχει άνθρωπος, ο οποίος μπορεί μέσα από τη συνειδητοποίηση των αδιεξόδων του σύγχρονου απόλυτα βάρβαρου συστήματος να ξαναστραφεί προς αναζήτηση του ανθρώπου, του μοναχικού, του κοινωνικού, του απαισιόδοξου, του σκεπτόμενου, του δρώντος ανθρώπου σε όλη του την πραγματική αλήθεια, αγνότητα, ευγένεια, σύμφωνα και με το ύψιστο παράδειγμα του Χαλεπά, αυθεντικότητα και αμεσότητα, όπως ήθελε και ο Μπένζαμιν, το έργο του Σκλάβου θα παραμένει πάντοτε μια αναφορά, μια  ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για την αναζήτηση του άλλου, του ανατρεπτικού, του απελευθερωτικού. Για δημιουργία νέων μοντέρνων κι απελευθερωτικών μορφών. Για την «Επανάσταση», όπως έλεγε και ο Σκλάβος.