ΣΚΛΑΒΟΣ: ΧΡΟΝΟΣ - ΣΥΝΘΕΤΗ ΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ - ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

 Β.ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

ΣΚΛΑΒΟΣ:  ΧΡΟΝΟΣ - ΣΥΝΘΕΤΗ ΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ -ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

 

Το αρχικό κείμενο 1986-87: Κείμενο μας το παλιό. Δεν αλλάζει. Παραμένει  ως τέτοιο αυτόνομο. Έχει τον ίδιο του τον εαυτό, όπως θα έλεγε και ο Μπωντλαίρ. Είναι ο ίδιος του ο εαυτός μέσα στην  αυθυπαρξία και την αυτονομία του. Στον ιδιότυπο τότε κινηματικό μοντερνισμό, αισθητικό και κοινωνικό.

Όμως οι συνθήκες άλλαξαν. Σήμερα δε με την καταστρεπτική γενικά παγκοσμιοποίηση κάθε ανθρώπινης και κοινοτικής – κοινωνικής οντότητας, άλλαξε και η γλώσσα, η γλώσσα της  αισθητικής ειδικότερα… Λόγος πιο άμεσος, λιγότερο περιπλεγμένος, περισσότερο λιτός, χωρίς πολλές συνεπαγωγές και συν-προκείμενες.  Που  σκέψη για θεωρία, όπως την εννοούσαμε επί χούντας και στα επόμενα χρόνια. Από το 1990-1 έρχεται η μεγάλη και αδήρητη καμπή προς την απλοϊκότητα, τον simplisme, όπως έχουμε αποκαλέσει αυτή τη νέα τάση χωρίς πολλές διαμεσολαβήσεις, αναπτύξεις, υποθέσεις, αναζητήσεις. Εμείς παρόλα αυτά επιμείναμε διαλεκτικά, στοχαστικά όπως ήθελε και ο Αντόρνο, ερευνητικά, και ενσωματώνοντας  τις νεώτερες κατακτήσεις της σκέψης περί πολυπλοκότητας, αλληλόδρασης, διεπιστημονικότητας, διαπολιτισμικότητας κ.α. Έτσι προσπαθήσαμε και υπό την πιο δραστήρια επιρροή, επικαιροποιημένη όμως, της αμεσότητας του Μπένζαμιν, ν’ αναδείξουμε την νέα αμεσότητα των αντιδράσεων, των αντιστάσεων των κοινωνικών κινημάτων στη θύελλα της παγκοσμιοποίησης και ειδικώτερα να αναδείξουμε και να κρατήσουμε ζωντανό το ιστορικό πρόταγμα των πρωτοπορειών,  συγχρόνως προσπαθώντας να το επικαιροποιήσουμε. Επικαιροποίηση από τη φύση της αντινομική, καθώς οι δύο γλώσσες, η παλιά και η νέα είναι πολύ διαφορετικές και κυρίως η διαφορά αυτή αφήνει να ξεπροβάλλει σε όλη της την έκταση η χρονικότητα (temporalité), η αναπόδραστη χρονικότητα. Σύμπλεξη, η συγχώνευση χρονικοτήτων δεν γίνεται, ούτε έχει ποτέ γίνει και ούτε ποτέ θα γίνει κάτι τέτοιο κατορθωτό. Αυτό το οποίο γίνεται, και για εμάς είναι πρωτόγνωρο πείραμα, είναι το συνεχές πέρασμα από τη μια χρονικότητα στην άλλη. Έτσι μέσα και στην εκ των πραγμάτων συνύπαρξη αυτών των δύο χρονικοτήτων μέσα στην αυτοτέλεια και αυτόνομη ύπαρξή τους αναδεικνύεται η διαφορά προς το ολικό κενό, στην ολική ανυπαρξία του είναι που επέβαλλε η προϊούσα παγίωση της παγκοσμιοποίησης όλα αυτά τα χρόνια.

Συγχρόνως ξεπροβάλλει όλο και πιο έντονα και επιβλητικά το ιστορικό έργο του Σκλάβου, άλλοτε ως ανάμνηση, (ανάμνηση γενικά ως κατάσταση – προϋπόθεση της αισθητικής και του πνεύματος γενικότερα που την αξία της τόσο επισήμαινε ο Αντόρνο), άλλοτε ως δημιουργία σε διαρκές γίγνεσθαι. Με άλλα λόγια το έργο του Σκλάβου σε καμία περίπτωση δεν είναι ή δε προσλαμβάνεται ως μια δομή  παγιωμένη (figée), αλλά ως ένα διαρκές κινητό, που επιβιώνει, ακόμη και αναδεικνύεται σε όλη του την μεγαλοπρέπεια από το διαρκές, το αναπόδραστο κινητό του χρόνου.

Έτσι  οδηγούμαστε σε μια νέα δομή της χρονικότητας, ως κάποια μορφή σύνθεσης, ή τουλάχιστον συνύπαρξης της παλιάς δομής και  των κειμένων μας με τη νέα. Πρόκειται για μια σύνθετη δομή της χρονικότητας, ή καλύτερα σε μια σύνθετη χρονικότητα, με έντονη την απροσδιοριστία και την αβεβαιότητα ως προς τις προοπτικές του γίγνεσθαι ιστορικά εξετάζοντας το θέμα, αλλά και υπό την οπτική της δομικά αβέβαιης παγκοσμιοποίησης,  και σε κάθε περίπτωση χωρίς καμία γραμμικότητα, μηχανικιστική σύλληψη και ιδίως με θέσιμο σε μόνιμη κατάσταση τουλάχιστον διερώτησης την πρόοδο.

Η αντιπαράθεση (confrontatiion) αυτών των δύο ουσιαστικά διακριτών, αυτόνομων χρονικοτήτων  δεν ξέρουμε που μπορεί να οδηγήσει με ακρίβεια. Γνωρίζουμε όμως την σημασία της μετακριτικής, της μετα-αισθητικής και της μεταφιλοσοφίας που αναδεικνύεται με μοντέρνο πλέον τρόπο, και ακόμη καλύτερα ως τη μόνη σύγχρονη μεθοδική μοντερνιτέ και στάση για την εντελεχέστερη  διερεύνηση του συνεχούς χρονικού κινητού: του κινητού της σκέψης, όπως έλεγε ο Χάμπερμας, το οποίο είναι δομικά και ιστορικά επεκτεινόμενο από τον Ησίοδο μέχρι σήμερα, του κινητού της τέχνης ειδικώτερα. Και του Σκλάβου που συγκεκριμένα που ενώ προβάλλει ως μία  ιστορική αποκρυστάλλωση (contellation) όπως, θα έλεγε o Χορκχάϊμερ, ως ιστορικό απόσταγμα, όπως θα έλεγε ο Α. Λεφέβρ, παραμένει πάντα όρθιο, ρηξικέλευθο, πάντοτε μοντέρνο, προσβλέποντας και ωθώντας προς την επανάσταση.

Η χρονικότητα (και η συγκυρία θα λέγαμε) του Σκλάβου, με αυτήν της συγγραφής του κειμένου μας, και της σημερινής της προσπάθειας ανασυγκρότησης, αναδόμησης, επικαιροποίησης, και σε κάθε περίπτωση τουλάχιστον προχωρήματός της είναι διαφορετική. Ή καλύτερα πολύ διαφορετικές. Γι’ αυτό δεν μπορεί παρά να είναι και διαφορετικές οι νουβέλες, και στην προκειμένη περίπτωση οι αισθητικές νουβέλες μας όπως  θα έλεγε ο Μπωντλέρ και στη συνέχεια του ο νεαρός Λούκατς, αρκετά μεταφορικά μιλώντας. Το πρόβλημα, για το λόγο αυτό, αναδεικνύεται σε όλη την έκταση και σε όλη την εμβέλειά του. Παραμένοντας πάντα μοντέρνος, πως μπορεί να φθάσεις σήμερα σε μια σύνθετη και διαλεκτική χρονικότητα.

Η έμφαση, το ενδιαφέρον και στις περιόδους της μοντέρνας εποχής αλλάζει. Οι θεωρήσεις του κόσμου αλλάζουν και αυτές. Το ζητούμενο είναι η επικαιροποιημένη εκδοχή της αιωνιότητας, αλά στωικών, του Σκλάβου πως θα συλληφθεί σε όλη της την έκταση και σε όλο το μεγαλείο της, πάντοτε, μιλώντας απελευθερωτικά στις καρδιές  των σύγχρονων ανθρώπων. Πως θα διατηρήσει για πάντα την irruption dans le système, την εισβολή μέσα στο σύστημα, την τομή, τη ρήξη, το ρήγμα στην κυριάρχηση που επέφερε. Και βέβαια το ίδιο ισχύει και για την Αισθητική.

Και αυτό είναι ένα καθήκον τεράστιο για το νέο κείμενό μας- πάντοτε προέκταση της μελέτης μας για το Σκλάβο: Η επισήμανση του διαρκούς, του μόνιμου χαρακτήρα του απελευθερωτικού παραδείγματος του Σκλάβου, μακρυά από μόδες, συρμούς, επιφανειακότητες κ.τ.λ. Η αναζήτηση της πνευματικής, πολιτισμικής και κοινωνικής δομικά κριτικής διάστασης από τον σύγχρονο ανθρώπο μέσα στις απόλυτα αλλοτριωτικές συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, είναι ο ύψιστος στόχος της σύγχρονης αισθητικής, με αναφορά στην ιστορία, της Αριστοτελικής Ποιητικής προεξάρχουσας, που από ότι φαίνεται ίσως είναι ένα από τα ελάχιστα κείμενα αισθητικής στην ιστορία που ξεπερνά τον χρόνο, την αλλοτριωτική χρονικότητα. Υπ’ αυτή την έννοια, είμαστε πολύ κοντά να ισχυριστούμε ότι το ίδιο ισχύει και για το έργο του Σκλάβου, ως ένα ανυπέρβλητο μορφικό-μορφολογικό παράδειγμα-μοντέλο αφηρημένης, προχωρημένης, όπως θα έλεγε και ο Conio πρωτοπόρας γλυπτικής. Και η διαφορά των χρονικοτήτων που διαφαίνεται εύκολα μεταξύ των δύο κειμένων μας-χρονικοτήτων, τείνει ν’αναδείξει τη συνειδητοποίηση με ιστορικούς όρους της απελευθερωτικής σύλληψης και πρακτικής του Σκλάβου.