Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ

  Β. ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ

Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ

Ως επωδό δημοσιεύουμε εδώ ένα μικρό κείμενο,με το οποίο προσπαθούμε να κάνουμε μια σύνοψη του έργου και της μέχρι τώρα ερευνητικής πορείας μας. Ο αναγνώστης, όπως είναι ευνόητο, που θέλει να αποκτήσει μία έστω και στοιχειωδώς σοβαρή γνώση των ερευνών μας, θα πρέπει να καταφύγει στα ίδια τα κείμενά μας και να μην αρκεστεί σε αυτή τη συνοπτική και αναγκαστικά σχηματική παρουσίαση του έργου μας. Η έννοια του κειμένου αυτού εδώ συνίσταται κυρίως στην παρώθηση του αναγνώστη για παραπέρα έρευνα και μελέτη των δύσκολων και συχνά αντιθετικών θεμάτων που μας απασχολούν επιστημονικά συστηματικά, και που σχετίζονται με την αισθητική και γενικότερα τη φιλοσοφία της τέχνης και της κουλτούρας και με δύσκολες θεωρήσεις της σύγχρονης κριτικής θεωρίας. Πρόκειται για τομείς του πνεύματος εκ προοιμίου δύσκολους, πολύπλοκους, σύνθετους, αντιθετικούς, ακόμη και αντινομικούς.

Στο μικρό, λοιπόν, αυτό κείμενο, στη συνέχεια του κειμένου μας «Προς μια νέα κριτική θεώρηση» (αυτόθι), εκθέτουμε μερικά από τα βασικά θέματα που έχουμε προσεγγίσει, αναλύσει και παρουσιάσει στο έργο μας μέχρι τώρα, μια συνοπτική περίληψη της προβληματικής που έχουμε αναπτύξει, καθώς και μερικές νέες θεματικές που έχουμε αναδείξει, που προέκυψαν μέσα από τη συστηματική και εντατική ερευνητική και διδακτική εργασία μας επί σειρά ετών, αρχής γενομένης από τη συγγραφή του διδακτορικού μας και της πτυχιακής εργασίας μας. Με τη δημοσίευση, στη συνέχεια, του βιβλίου μας Ιδεολογική κριτική και αισθητική¹, και αμέσως μετά στην περίοδο που διδάσκαμε στο Πολυτεχνείο Κρήτης (1989-1993), όπου τέθηκαν πλέον οι βάσεις για τη συγκρότηση αυτοτελώς και με συστηματικό τρόπο του συγκεκριμένου (μετα-)κριτικού προσωπικού ερευνητικού μας σχεδίου. Το σχέδιο αυτό στη συνέχεια όταν αρχίσαμε να διδάσκουμε στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου (Ρόδος) τροποποιήθηκε, ανασυγκροτήθηκε, επεκτάθηκε, συστηματοποιήθηκε,πάντοτε μέσα στο πλαίσιο των εργασιών και της προβληματικής της Σχολής της Φρανκφούρτης και σε στενό διάλογο με τον καθηγητή μας O.Revaultd’ Allonnes(οιChâteletκαι Lefebvreείχαν εντωμεταξύ πεθάνει), αλλά και με την ελληνική και διεθνή επιστημονική, φιλοσοφική και καλλιτεχνική κοινότητα. Σε λίγο και ο O. Revaultd’ Allonnes πέθανε και αυτός, όπως και ο Αξελός, αλλά και άλλοι φίλοι και συνεργάτες. Ο Τούγιας, ο Κοντός, ο Μπαγιόνας, ο Πάμπλο, ο Παπαδάκης, ο Παγουλάτος κ.α. Παρόλα αυτά συνεχίσαμε τη μοναχική σχεδόν πλέον πορεία μας, μέχρι που ξέσπασε η κρίση του 2008. Έκτοτε διαφοροποιήσαμε ριζικά την όλη έρευνά μας, όπως εξηγούμε και σε άλλα σημεία του κειμένου μας, διευρύναμε την προβληματική μας και προσπαθήσαμε να ανασυγκροτήσουμε εκ νέου την όλη θεωρητικοποίησή μας, μέσα από την επέκτασή της Προς τη Νέα Ανθρωπολογία και τη μετακριτική πλέον αναδόμησή της. Σε αυτό το πλαίσιο συνεχίζουμε τις έρευνές μας, πάντοτε κριτικά και μετακριτικά, με επίκεντρο πάντοτε τον άνθρωπο και την πρωτοπορία.

Όπως είναι ευνόητο, σε ένα τέτοιο μικρό κείμενο δεν είναι δυνατό να αποσαφηνιστούν δύσκολες έννοιες και θεωρητικοποιήσεις της σύγχρονης κριτικής σκέψης. Ο λόγος όμως για τον οποίο το συντάξαμε, είναι ότι θέλουμε να δώσουμε το στίγμα των ερευνών μας, να τις ανακεφαλαιώσουμε με κριτικό πάντοτε τρόπο, προσπαθώντας συγχρόνως να δείξουμε νέες κατευθύνσεις στην έρευνα, διευρύνοντας πάντοτε το πεδίο, να παρέμβουμε στο δημόσιο διάλογο που γίνεται σήμερα για το εξαιρετικά σημαντικό όσο και κρίσιμο θέμα της παγκοσμιοποίησης και των προκλήσεων με τις οποίες συνδέεται δομικά, και κυρίως για να παροτρύνουμε τους αναγνώστες σε μια συστηματικότερη προσέγγιση και διερεύνηση, πάντοτε με κριτικό τρόπο, των σύνθετων θεμάτων των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι δεν αρκεί πάντοτε η θέληση. Χρειάζεται και γνώση, ειδικά όταν τα πράγματα συσκοτίζονται από τα διάφορα αποπροσανατολιστικά κηρύγματα και τις διάφορες παραμορφωτικές νεοσυντηρητικές και νεοαντιδραστικές ιδεολογίες, όπως συμβαίνει στα τελευταία χρόνια, και γενικότερα μετά την υποχώρηση του κινήματος του Μάη. Η θέληση για ριζική αλλαγή μιας οπωσδήποτε άδικης κοινωνίας, όπως έλεγε και ο Πάμπλο, πρέπει υποχρεωτικά να συνοδευτεί από τη συνειδητοποίηση, η οποία έρχεται μέσα από τη μελέτη και την έρευνα. Αυτό εξάλλου δεν έκανε και ο Μαρξ όλη του τη ζωή;

Ως συνειδητοποιημένος και μαχόμενος αγωνιστής, θεωρητικός και διανοούμενος έχω ενεργή ανάμειξη στο σύγχρονο πολιτικό, κοινωνικό, πολιτισμικό και ιδεολογικό γίγνεσθαι από πολύ μικρή ηλικία. Κάποια στιγμή από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, την περίοδο των έντονων αναζητήσεων, των θεωρητικών συζητήσεων διεθνώς, γενικευμένης της αμφισβήτησης και της δομικής ριζικής άρνησης συνειδητοποίησα την ανάγκη για συστηματική θεωρητική έρευνα και εμβάθυνση, δεδομένης της προοδευτικά αυξανόμενης πολυπλοκότητας των σύγχρονων κοινωνικών σχέσεων. Για το λόγο αυτό μελετούσα συστηματικά τα έργα των μεγάλων θεωρητικών των κοινωνικών κινημάτων: Μαρξ, Λένιν, Τρότσκι, Λούξεμπουργκ, Γκράμσι, Λούκατς, Μπλοχ, Κόρς, νεομαρξιστών,(Λεφέβρ, Ντεμπόρ, Βανεγκέμ, Σούζη, Μαντέλ, Πουλαντζά, Χοσμπάουμ, Ουίλιαμς, Γκολντμάν και πολλών άλλων), καθώς και όλα τα καλλιτεχνικά κινήματα και έργα της πρωτοπορίας. Στη συνέχεια απέκτησα το διδακτορικό φιλοσοφίας (Αισθητικής) της Σορβόννης. Τα αντικείμενα τα οποία διερευνώ είναι σχετικά με την κοινωνική θεωρία, την ιστορία και τη θεωρία της τέχνης, τη θεωρία και τη φιλοσοφία του πολιτισμού και της κουλτούρας, προσπαθώντας συγχρόνως να δημιουργήσω κριτικές και σφαιρικές θεωρήσεις. Συχνά παρεμβαίνω στο δημόσιο χώρο με άρθρα, μελέτες, συνεντεύξεις κ.α.Έχω συνεργαστεί με πολλά περιοδικά (Εικαστικά, Μ. Δελτίο, Ομπρέλα, Ουτοπία, Μ. Συσπείρωση, SousledrapeauduSocialisme, M. Mensuel -Marxisme-Mouvement, ΒΗΜΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ, Διαλεκτική, Θέσεις, Ο Πολίτης, Convoy, Νέα κοινωνιολογία, Νέο επίπεδο, Παρένθεση, ΣΗΜΑ κ.ά.) και έχω δημοσιεύσει άρθρα και δοκίμια στην Ελευθεροτυπία, την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Το Βήμα, την Αυγή, την Κυριακάτικη Αυγή, το Πριν, την Εφημερίδα των Συντακτών, σε blog: Freedom.Tv, Νέα κριτική θεωρία και πράξη, Αισθητική, Τέχνη, Πολιτισμόςκ.ά. (nktp.blogspot.gr, fioravantes.blogspot.gr). Μόνιμη εξάλλου ήταν η παρέμβασή μας σε αμφιθέατρα στην Ελλάδα και στο Παρίσι, σε μαζικούς χώρους, η συμμετοχή μας σε διαδηλώσεις, κινήματα, οργανώσεις, πολιτικές κινήσεις που ουσιαστικά ήταν απλώς κοινωνικοί χώροι με στόχο τη διαμόρφωση ευρύτερης κριτικής συνείδησης, τη συνειδητοποίηση της ανάγκης της αμφισβήτησης και της απελευθέρωσης. Με άλλα λόγια η μέχρι τώρα παρέμβασή μου ήταν ολική, μεθοδική, καθορισμένη, όπως και η άρνηση που πρέπει να σφυρηλατήσουμε απέναντι στο αδηφάγο σύστημα. 

Ο μεγάλος αριθμός των κειμένων αυτών, καθώς και το πλήθος των εντύπων στα οποία τα δημοσίευσα, υποδηλώνει τη σημασία που αποδίδω στο δημόσιο διάλογο, αλλά και τη στενή σχέση που έχω δημιουργήσει με τον εκδοτικό, καλλιτεχνικό και πνευματικό κόσμο. Στα κείμενα αυτά ασχολούμαι με θέματα αισθητικής, της πολιτιστικής πολιτικής και της κριτικής των ιδεολογικών τάσεων, με προτάσεις για την ίδρυση πανεπιστημιακών τμημάτων, μουσείων και πολιτιστικών φορέων, αλλά και με θέματα γενικότερης πολιτιστικής και εκπαιδευτικής ανάπτυξης. Σε αυτά τα άρθρα συγκαταλέγονται κείμενα κριτικής της τέχνης και ανάλυσης των σχέσεων τέχνης, της πολιτικής, της ιδεολογίας, της τεχνολογίας κ.α. Σημαντική θέση καταλαμβάνουν και οι αναλύσεις μου για τους καλλιτέχνες της πρωτοπορίας, Στέρη, Σκλάβο και Τζιακομέττι (αλλά σε μικρότερη κλίμακα και για άλλους ευρωπαίους και Αμερικάνους μοντέρνες καλλιτέχνες).

Έχω κάνει επώνυμες παρεμβάσεις στο δημόσιο διάλογο για θέματα της πολιτικής, κοινωνικής, ιδεολογικής και πολιτισμικής επικαιρότητας με στόχο την αναζήτηση και διαμόρφωση ορθολογικών θέσεων. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο των απαιτήσεων της νέας ορθολογικότητας υπό συγκρότηση, διαμόρφωση, με Χαμπερμεσιανούς όρους, συνεργάστηκα και συνεχίζω να συνεργάζομαι με ερευνητικά ιδρύματα, Παν/μια και Σχολές της Ελλάδας και του εξωτερικού. Έχω διευθύνει ερευνητικά προγράμματα και έχω συμμετάσχει σε επιστημονικές εκπομπές στην TV και στο ραδιόφωνο. Έχω οργανώσει επιστημονικά συμπόσια, ημερίδες, συνέδρια και στρογγυλά τραπέζια και έχω λάβει μέρος με εισηγήσεις σε πολλά τέτοια. Έχω διδάξει σε μεταπτυχιακά και ερευνητικά σεμινάρια και έχω κάνει εισηγήσεις και διαλέξεις για πλήθος επιστημονικών θεμάτων, και κυρίως ενταγμένες στο γενικότερο ερευνητικό πεδίο: «Τέχνη, κουλτούρα, επικοινωνία», προσπαθώντας με βάση διεπιστημονικές και κριτικές θεωρήσεις να δημιουργήσω νέες συνθέσεις. Έχω διδάξει σε μεταπτυχιακά προγράμματα πολλών πανεπιστημιακών τμημάτων και έχω δημοσιεύσει προτάσεις πολιτιστικής ανάπτυξης και καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Έχω ιδρύσει το «Εργαστήριο Καλλιτεχνικής Παιδείας» στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το «Κέντρο Αισθητικών Μελετών» με τα αντίστοιχα blog: Νέα Κριτική Θεωρία και Πράξη και Αισθητική, Τέχνη, Πολιτισμός, στα οποία είμαι και Επιστημονικός Διευθυντής.

Έχω διατελέσει επιστημονικός σύμβουλος σε φορείς και προγράμματα και έχω διευθύνει επιστημονικές εκδοτικές σειρές. Έχω δημιουργήσει αφιερώματα σε περιοδικά για τη Σχολή της Φρανκφούρτης, την τέχνη και τον πολιτισμό, και έχω δημιουργήσει πολλούς συλλογικούς τόμους  με αντίστοιχο περιεχόμενο. Είμαι μέλος επιστημονικών συλλόγων, επιτροπών, εταιρειών κ.ά. Για το έργο μου έχουν οργανωθεί εκδηλώσεις και παρουσιάσεις από επιστημονικούς φορείς (π.χ. από την Ενωτική Πορεία Συγγραφέων, τον χώρο Art-Act κ.α.) και έχουν δημοσιευθεί άρθρα, κριτικές και μελέτες από σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων και του πολιτικο-ιδεολογικού γίγνεσθαι. Για παράδειγμα αναφέρουμε τον Μιχάλη Ράπτη (Πάπλο), τον Γ. Διζικιρίκη, τον Γ. Μοσχόπουλο, τον Θ. Βακαλιό κ.ά. Έχουν ακόμη δημοσιευτεί βιβλιοκριτικές και βιβλιοπαρουσιάσεις του έργου μου σε εφημερίδες και περιοδικά^1*.

Μέσα σε αυτό το πλέγμα των πολυσχιδών ερευνητικών και επιστημονικών μου δραστηριοτήτων, η οποία ξεπερνά τα στενά και εθνικά ακαδημαϊκά πλαίσια, το κύριο ενδιαφέρον μου είναι πρώτιστα η επανασυγκρότηση σε μία διαλεκτική ολότητα τουανθρώπου. Οι προσεγγίσεις μου για την αλλοτρίωση, την πραγμοποίηση, την κρίση του λόγου και της κουλτούρας, την ιδεολογία και την ιδεολογική κριτική και την τέχνη στη συνέχεια των ιστορικών αναλύσεων της Σχολής της Φρανκφούρτης και άλλων φιλόσοφων και διανοητών, δημιουργούν τις επιστημολογικές και μεθοδολογικές προϋποθέσεις για αυτή την ανασυγκρότηση, ιδιαίτερα δύσκολη σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης και όξυνσης των κοινωνικών αντιθέσεων της σύγχρονης κοινωνίας, (αν και απόλυτα αναγκαία: επιβεβλημένη) κατατείνουν ακριβώς σε μια συστηματική κριτική θεωρητικοποίηση, πρώτιστα στη συνειδητοποίηση της ανάγκης δημιουργίας μιας σύγχρονης συστηματικής διαλεκτικής φιλοσοφικής και απελευθερωτικής Νέας Ανθρωπολογίας. Πάντοτε δε επιδιώκω συστηματικά τον έλεγχο των επιστημονικών, μεθοδολογικών και επιστημολογικών προκείμενων των εργασιών μου, με στόχο την επίτευξη της απαραίτητης συνεκτικότητας και ορθολογικότητας των αναπτύξεων μας μέσα στο γενικευμένο σύγχρονο ανορθολογισμό.

Παρακολουθώ δε συνεχώς τις εξελίξεις στους τομείς των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών και ιδιαίτερα της Αισθητικής σε διεθνές επίπεδο, και προσπαθώ να παρεμβαίνω πάντοτε κριτικά προς την κατεύθυνση σύλληψης νέων κριτικών θεωρητικοποιήσεων και γενικότερα εργάζομαι σταθερά για την εμβάθυνση και το προχώρημα της έρευνας στον χώρο της αισθητικής με επίκεντρο πάντοτε τον άνθρωπο. Γενικότερα προσπαθώ πάντοτε να βρίσκομαι στην πρώτη γραμμή των ιδεολογικοπολιτικών, θεωρητικών, φιλοσοφικών και αισθητικών αναζητήσεων, με αναφορά πάντα την κοινωνία, την ιστορία και τον άνθρωπο, την τέχνη, την κουλτούρα με στόχο την αναζήτηση της ανθρώπινης χειραφέτησης. Σημαντικό ρόλο προς αυτήν την κατεύθυνση έπαιξαν και μερικά μεγάλα συνέδρια που οργάνωσα, όπως και οι Διεθνείς ημερίδες, όπου τέθηκαν για συζήτηση και παραπέρα διερεύνηση πολλά σημαντικά θεωρητικά θέματα ή αναδείχθηκαν προβληματικές και παρά πέρα έρευνα και μελέτη. Και μονολεκτικά για εμάς η έρευνα και η μελέτη είναι μια συνεχής, πολυσχιδής, πολυεπίπεδη και πολύμορφη ολική και δυναμική, αναστοχαστική διαδικασία γραφής κειμένων, εισηγήσεων, διαλόγων, συζητήσεων κ.α.

Ως ευαίσθητος δέκτης των σύγχρονων μηνυμάτων και συνεπής θεωρητικός του μοντερνισμού, προσπαθώ να βρίσκομαι πάντοτε στην πρωτοπορία του κοινωνικού και ιδεολογικού προβληματισμού, με ενεργή ανάμειξη στο γίγνεσθαι της σύγχρονης κοινωνίας. Βασική αρχή που προσδιορίζει το έργο μου είναι η διαρκής αναζήτηση και η επεξεργασία μορφών συλλογικής και ατομικής χειραφέτησης. Η διδασκαλία μου, υπ’ αυτή την οπτική, και δεδομένης της καθοριστικής επίδρασής μου από τους μεγάλους δασκάλους μου και συγχρόνως maitres-penseurs, τον F. Châtelet, τον Ο. Revaultd' Allonnes και τον H. Lefebvre, συνάδει με αυτή τη θεώρηση, και επιπλέον προσπαθεί να παράγει και ν' αναπαράγει το ιδεώδες της απελευθέρωσης δια μέσω της συνειδητής κατάκτησης της γνώσης και της βαθύτερης κατανόησης και επικοινωνίας με την τέχνη. Η αυτογνωσία μέσα από αυτή τη πολύπλοκη διαδικασία αναδεικνύεται σε καθοριστική παράμετρο των εκπαιδευόμενων, υποκειμένων πλέον του ευρύτερου πολιτισμικού γίγνεσθαι. Οι θεωρητικοποιήσεις μου, οι οποίες βασίζονται στις έννοιες οργανική, ριζοσπαστική και εναλλακτική κουλτούρα, απελευθερωτική τέχνη και ιδεολογική κριτική, πιστεύουμε ότι αποτελούν βασικές εισφορές του έργου μου, και επιτρέπουν την κατανόηση σε βάθος του αντιφατικού σύγχρονου πολιτισμικού γίγνεσθαι, καθώς και τις αντινομίες της παγκοσμιοποίησης -σε- κρίση. Σε κάθε περίπτωση για εμάς είναι υπόθεση εκ των ων ουκ άνευ, ακόμη και για την ίδια την ύπαρξή μας η συστηματική, επισταμένη, η συνεχής, η μόνιμη ενασχόλησή μας με τη θεωρία της τέχνης, την κουλτούρας και του πολιτισμού, η αισθητική, η φιλοσοφίας της τέχνης και της κουλτούρας, η κριτικής της τέχνης, της ιδεολογίας και τέλος η μετακριτική, η μεταφιλοσοφία και η μετα-αισθητική.

Σημαντικό τμήμα της ερευνητικής και επιστημονικής εργασίας μου έχει διαμορφωθεί μέσω της δημοσίευσης ενός μεγάλου αριθμού άρθρων (δοκιμίων κατά τον νεαρό Λούκατς) σε επιστημονικά και άλλα γενικότερου ενδιαφέροντος περιοδικά, σε εφημερίδες, και σε συλλογικά βιβλία, επιζητώντας πάντοτε το δημόσιο διάλογο και την ιδεολογικοπολιτική αντιπαράθεση^2* (confrontation). Η φιλοσοφία, για εμάς, δεν περιορίζεται σε μια φτωχή από καθέδρας διδασκαλία, άνευρη και αποϊδεολογικοποιημένη, αλλά είναι (ή πρέπει να γίνει) ενεργό μέρος του δημόσιου χώρου και ως εκ τούτου και διαλόγου, της ευρύτερης κοινωνικής, ιδεολογικοπολιτικής και πολιτισμικής διαμόρφωσης, πρακτικής καιθεωρητικής.Η βασική θεματική των κειμένων μας συνίσταται στη διαπραγμάτευση πτυχών, προβληματικών και θέσεων σχετικά με την ιστορία και τη θεωρία της τέχνης, τη θεωρία της κουλτούρας, τη σύγχρονη κοινωνική φιλοσοφία και αισθητική. Αλλά και ευρύτερα και συστηματικότερα με απασχολεί η σύγχρονη τέχνη και η αφαίρεση, η ιδεολογία, η κουλτούρα, η σύγχρονη φιλοσοφική και αισθητική θεώρηση της τέχνης, αναζητώντας πρωταρχικά τους συσχετισμούς και τις αλληλοδιαπλοκές μεταξύ των διαφόρων επιστημονικών πεδίων, με επίκεντρο το μοντερνισμό και την ιστορία και τη θεωρία της σύγχρονης τέχνης και με σκοπό την ανάπτυξη γενικότερων προβληματισμών και προσεγγίσεων για το ανθρώπινο και κοινωνικό γίγνεσθαι. Η προβληματική μας μέσω των κειμένων αυτών επεκτείνεται σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως ο μοντερνισμός, ο μεταμοντερνισμός, η ιδεολογία, η κρίση της ιδεολογίας, η ιδεολογική κριτική, η μοντέρνα τέχνη, η Σχολή της Φρανκφούρτης, η παγκοσμιοποίηση κ.ά. και προσπαθούν πάντοτε με βάση τα ιστορικά και θεωρητικά δεδομένα – σε στενή επαφή με τη σύγχρονη βιβλιογραφία και μέσα στο γενικότερο πνεύμα της εποχής όπως διαμορφώνεται αυτό κάθε φορά και σύμφωνα με τη συγκυρία και τη γενικότερη ισοτρικο-πολιτισμική εξέλιξη – να δώσουν το στίγμα της προβληματικής, να εμβαθύνουν και να αναδείξουν νέους άξονες έρευνας και δυνατών θεωρητικοποιήσεων με στόχο την ανίχνευση ή ακόμη και την ανάδειξη πάντοτε των δυνατοτήτων απελευθέρωσης, ξεπεράσματος της σύγχρονης αλλοτριωτικής συνθήκης. Στη συνέχεια, σε συνδυασμό με τις δυνατές ομαδοποιήσεις ανά θέμα, προχώρησα στην ανασυγκρότηση ή την αναδόμηση και τον εμπλουτισμό των δημοσιευθέντων κειμένων. Με αυτόν τον τρόπο δημοσίευσα μικρά βιβλία στην αρχή.Στη συνέχεια μετά από νέες αναθεωρήσεις, διορθώσεις, συμπληρώσεις και πολλές φορές την πρόσθεση νέων αδημοσίευτων κειμένων προχώρησε σε επανεκδόσεις, μέχρι τη σημερινή τελική μορφή των βιβλίων αυτών.

Γενικότερα παρατηρείται μια συνεχής προσπάθεια βελτίωσης και κριτικής ανασυγκρότησης των κειμένων μου, προσπάθεια που παραπέμπει σε διαδικασίες δημιουργικού αναστοχασμού που στοχεύει στην ολότητα μέσω διαδοχικών σταδίων επεξεργασίας των πρωταρχικών ιδεών και συλλήψεων, οι οποίες με αναλυτικό και επαγωγικό τρόπο αποκτούν τελικά συνθετική μορφή στα βιβλία μου. Αυτά, εξάλλου, είναι επιστέγασμα μακρόχρονων επιστημονικών ερευνών και συνάμα συνιστούν τη βάση περαιτέρω νέων ερευνών και αναλύσεων. Μέσω αυτής της διαδικασίας δίνω έμφαση στην τελική μορφή των κειμένων μου (αν και οι πρώτες συλλήψεις διατηρούν πάντα την αυτονομία και την αξία τους) και φθάνω σε συνθετικές προσεγγίσεις που έχουν ως επίκεντρο πάντοτε τον άνθρωπο ως καθολική οντότητα, ενταγμένη στη σημερινή εποχή των πολλαπλών και συγχρόνως απρόβλεπτων, ως προς την έκβασή τους, αντιθέσεων, και συνάμα προσπαθώ να φωτίσω τις πολύπλοκες και πολύ συχνά αντιθετικές σχέσεις της κοινωνίας, της τέχνης και της ανθρώπινης δημιουργίας.

Μερικά από τα σημαντικότερα έργα μου είναι: Ιδεολογική κριτική και αισθητική (Πράξις),Κοινωνική θεωρία και αισθητική (Αρμός), Μοντερνισμός και κουλτούρα (Παπαζήσης Β’ εκδ.), Κριτική θεωρία και άνθρωπος (Παπαζήσης Β’ εκδ.), Αρνητική πολιτισμική πράξη (Παπαζήσης Β’ εκδ.), Σύγχρονη πολιτισμική θεωρία (Παπαζήσης), Αισθητική και σύγχρονη τραγική συνείδηση (Παπαζήσης), Στέρης (Αρμός), Τζιακομέττι (Παπαζήσης) κ.ά.Το δεύτερο και το τρίτο διορθωμένα κι αναθεωρημένα, και με ένα νέο κείμενο, «Παγκοσμιοποίηση και πολιτισμός» (100 σελ.) συγκροτούν τη Θεωρία πολιτισμού (τ. Ι. Ψηφίδα, 2004), ενώ το τέταρτο και πέμπτο διορθωμένα, ανασυγκροτημένα και συμπληρωμένα με νέα κείμενα, αναφορές κτλ. αποτελούν τη Θεωρία πολιτισμού (τ. ΙΙ. Ψηφίδα, 2005). Στη συνέχεια σε αναθεωρημένες εκδοχές ο Στέρης, ο Σκλάβος, ο Τζιακομέττι, με μια εκτενή εισαγωγή, συγκρότησαν ένα νέο βιβλίο μας, Κριτική θεωρία της μοντέρνας τέχνης, Επίκεντρο (400 σελ. μεγ. σχ.). Πολλά από αυτά έχουν επανεκδοθεί δύο και περισσότερες φορές. Στα τελευταία χρόνια εργάστηκα συστηματικά πάνω σ’ ένα νέο σχέδιο έρευνας υπό την προοπτική δημιουργίας των προϋποθέσεων νέων σημαντικών και καινοτόμων θεωρητικοποιήσεων και εκδόσεων στο νεότερο επιστημονικό πεδίο που τείνει προοδευτικά να δημιουργηθεί, με βάση τη γενικότερη πολιτισμική εξέλιξη υπό το γενικότερο τίτλο, «Παγκοσμιοποίηση και πολιτισμός». Έτσι δημοσίευσα τα Προς τη μεταπαγκοσμιοποίηση (Ζήτη) και Η εποχή της καθορισμένης άρνησης (Αρμός), καθώς και πολλά συλλογικά βιβλία (με δική μου επιστημονική επιμέλεια).

Έχω δημοσιεύσει κείμενα για θέματα κοινωνικής, εκπαιδευτικής και πολιτιστικής πολιτικής, προϊόν μακρόχρονων ερευνών, μελετών και κυρίως προσωπικής ενασχόλησής μου με αυτά τα αντικείμενα. Παρακολουθώ δε συνεχώς τις εξελίξεις στους συγκεκριμένους τομείς σε διεθνές επίπεδο, και προσπαθώ να παρεμβαίνω πάντοτε κριτικά προς την κατεύθυνση σύλληψης νέων κριτικών θεωρητικοποιήσεων και γενικότερα εργάζομαι σταθερά για την εμβάθυνση και το προχώρημα της έρευνας στο χώρο της αισθητικής, με επίκεντρο πάντα τον άνθρωπο. Γενικότερα προσπαθώ πάντα να βρίσκομαι στην πρώτη γραμμή των ιδεολογικοπολιτικών, θεωρητικών, φιλοσοφικών και αισθητικών αναζητήσεων, με αναφορά πάντα την κοινωνία, την ιστορία και τον άνθρωπο, την τέχνη και την κουλτούρα με στόχο την αναζήτηση της ανθρώπινης χειραφέτησης. Προς τούτο είναι απόλυτα αναγκαία η συγκρότηση μιας νέας συστηματικής, όπως θα ήθελε και ο Σαλτέ, κριτικής σύνθεσης, με αναφορά στα νεότερα κοινωνικά και ιδεολογικοπολιτικά δεδομένα, μέσα στις νέες συνθήκες που διαμορφώνει η τραγική παγκοσμιοποίηση.

Στη συνέχεια, μετά από νέες ανασυγκροτήσεις, διορθώσεις, συμπληρώσεις και πολλές φορές την προσθήκη νέων αδημοσίευτων κειμένων προχωρήσαμε σε επανεκδόσεις, μέχρι τη σημερινή τελική μορφή τους².

 

 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

1.       Εκδ. Πράξις.

2.       Βλ. Β. Φιοραβάντες, Κοινωνική θεωρία και αισθητική, Αρμός (420 σελ.), Θεωρία πολιτισμού, Ψηφίδα, Τ. ΙΙ. (1200 σελ. μεγ. σχ.), Κριτική θεωρία της μοντέρνας τέχνης, Επίκεντρο (402 σελ. μεγ. σχ.), Προς τη μεταπαγκοσμιοποίηση, Ζήτη (460 σελ. μεγ. σχ.), Η εποχή της καθορισμένης άρνησης, Αρμός (716 σελ. μεγ. σχ.).