«1η
Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης -2001.Στιγμές και παραστιγμές»
Δημοσθένης Αγραφιώτης
ποιητής, καλλιτέχνης διαμέσων
Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας, ΕΣΔΥ
1.Απαρχές
Πολλά
γράφτηκαν και πολλά θα γραφούν για τις απαρχές, τη διαδρομή ,και για τις
επιπτώσεις του νέου σχετικά αυτού διεθνούς θεσμού: Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης. Σ’
αυτή την υπερπαραγωγή αφηγήσεων και λόγων, σ’ αυτό το τεράστιο φρέσκο, έρχεται να
προστεθούνμερικές σκηνέςαπό την συμμετοχή
μας στην 1η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, Αθήνα-Δελφοί-Ολυμπία,
Μάρτιος του 2001. (βλέπε https://www.lensculture.com/demosthenes-agrafiotis?modal=project-1468510 που σημειώνεται στο ανά χείρας κείμενο ως {L.F} καιhttps://www.lensculture.com/demosthenes-agrafiotis?modal=project-1468514.που σημειώνεται στο ανά χείραςως{S.S}από
τον τίτλο “Sources-Springs”,για την πιο πλήρη φωτογραφική και επικοινωνιακή
τεκμηρίωση σχετικά με τον Εορτασμό στους Δελφούς).Η διοργάνωση των εκδηλώσεων
στους Δελφούς φέρνει αμέσως στην μνήμη με τρόπο συνειρμικό και τις «Δελφικές
Γιορτές « της Εύας και του Αγγέλλου Σικελιανού.(βλέπε {L.F},fig.17).
Ο πρώτος
Εορτασμός κράτησε πέντε ημέρες (18-22/03/2001),τέθηκε υπό την αιγίδα της UNESCO και υποστηρίχτηκε από κυβερνήσεις και διάφορους θεσμούς
(εθνικούς και διεθνείς). Το συντονισμό είχε αναλάβει από την ελληνική πλευρά το
ΕΚΕΒΙ (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου)με επικεφαλής το συγγραφέα Βασίλη Βασιλικό – που
ήταν τότε και εθνικός αντιπρόσωπος – πρέσβης της Ελλάδος στην UNESCO. Η πρώτη ημέραεργασίας(19/03/2001) των εκδηλώσεωνστο
Μέγαρο Μουσικήςχαρακτηρίστηκε από κάποιες οργανωτικές αβαρίες και αστοχίες, ωστόσοτο
όλο πρόγραμμα πραγματώθηκετελικά με
ικανοποιητικό τρόπο.
Η
δεύτερη ημέρα εργασίας (20/03/2001) των εκδηλώσεων οργανώθηκε στους Δελφούς,
και οι ξένοι προσκεκλημένοι μαζί μεμια ομάδα Ελλήνων ποιητών μεταφέρθηκαν με
τουριστικά λεωφορεία στις πλαγιές του Παρνασσού. [1] Ο Μιχαήλ Μήτρας(1944-2019)
έδειχνε ιδιαίτερα χαρούμενος στην επικράτεια του Απόλλωνα, καθ’ όσον του
αποδίδεται η πατρότητα της ιδέας για τη Διεθνή Ημέρα της Ποίησης(1997)·
αναμφίβολα, ο φίλος και υποστηρικτής του, Βασίλης Βασιλικός, οι υπηρεσίες των Υπουργείων,
όπως και η εταιρεία των συγγραφέων συνέβαλαν στη διεκπεραίωση της ιδέας και τη
μετατροπή της σε συγκεκριμένη διαδικασία παγκόσμιουβεληνεκούς. (βλέπε Εικ(1)).
Όταν έλαβα την πρόσκληση από το ΕΚΕΒΙ για να συμμετάσχω
στις εκδηλώσεις βρέθηκα μπροστά σ’ ένα δίλημμα: να συμμετάσχω ή να μην
συμμετάσχω; Είχα επιφυλάξεις για την Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης, καθώς πίστευα
ότι οι «παγκόσμιες ημέρες» είναι αφιερωμένες σ’ ένα πρόβλημα αναμφίβολα σύνθετο
και σοβαρό (π.χ. τηνενδοοικογενειακή βία, ο καταναλωτής), αλλά παρα(ανα)γνωρισμένο
από την παγκόσμια «κοινή γνώμη».(«Η Ημέρα της ποίησης» συμπίπτει με την «Ημέρα
του Ύπνου»,»Ημέρα του ΣυνδρόμουΝτάουν-Down»…).Το πρόβλημα με την ποίηση, αν τέτοιο υπάρχει, είναι
άλλης τάξης και υφής· δεν μπορούσα να αντιληφθώ πώς η ημέρα της ποίησης θα
φώτιζε ή θα έλυνε το δυσκολότατο ποιητικό σταυρόλεξο. Τότε ξεκινούσε αυτός ο
νέος θεσμός και οπωσδήποτε θα έπρεπε να ελεγχθεί στην πράξη.Έτσι, θάταν λογικό
να του δοθεί η ευκαιρία ανάδειξης της εμβέλειάς του. Σήμερα, διαπιστώνω ότι ο
θεσμός αυτός, όταν εγγράφεται σε μια σειρά ποιητικών εκδηλώσεων – δράσεων, τότε
συνεισφέρει θετικά (παράδειγμα:στη Γαλλία, όπου η «Ημέρα της Ποίησης» συμβάλλει
στις δραστηριότητες της «Άνοιξης των ποιητών»)· όταν όμως οργανώνεται σε ένα φτωχό
συγκείμενο από πρωτοβουλίες ποιητικής παρέμβασης, τότε το αποτέλεσμα παραμένει
αμφίβολο.
Ο πρώτος εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας της Ποίησης με
την παρουσία ποιητών απ’ όλες τις ηπείρους και με την επίσημη υποστήριξη των
κρατών και των οργανώσεων έμοιαζε να ξεκινάει υπό τους καλύτερους οιωνούς. Ο
συνδυασμός των τριών χώρων με έντονη μυθολογική και ιστορική παρακαταθήκη
προσέφερε ισχυρό συμβολικό και πολιτιστικό κεφάλαιο για το ξεκίνημα της Ημέρας
της Ποίησης. Αντίληψη που φαινόταν αποδεκτή από τους οργανωτές και από τους
συμμετέχοντες ποιητές. Όπως όλες οι διεθνείς συναντήσεις,έτσι κι αυτή είχετις
σοβαρές, τις ευτράπελες, τις αντιφατικές και τις απροσδόκητες στιγμές της. Απ’
όλες τις καταστάσεις αυτές επιλέγονται κάποιες που σχετίζονται με ποιητές που
ήρθαν σε αλληλεπίδραση και σε συνομιλία. Είναι προφανές ότι σ’ ένα σύντομο
χρονικό διάστημα δεν είναι δυνατόν να «γνωρίσεις» όλους τους προσκεκλημένους,
έστω στο επίπεδο μιας πρώτης επαφής και επικοινωνίας.({L.F.fig.1 &2 και S.Sfig.1&2}).
Φωτογραφίες από τους Δελφούς-δα/δα-2001.
Δυο φωτογραφίες του γλυπτού του Γ.Σκλάβου.
2.Διατρέχοντα και
συμβάντα
Όπως το
πρόγραμμα ήταν ιδιαίτερα πυκνό, οι επαφές μεταξύ ποιητών μπορούσαν να
πραγματωθούν μόνο στα διαλείμματα, τα γεύματα και τις επισκέψεις των αρχαιοτήτων
των Δελφών. Έτσι, το τυχαίο καθόριζε την πιθανότητα των αλληλο – αντιδράσεων
μεταξύ των ποιητών(βλέπε Εικ(2)). Ωστόσο, εγώ τότε είχα ένα έντονο ενδιαφέρον
για τις ποιητικές εκτός του δυτικού κόσμου κι έτσι φρόντισα να έχω κυρίως
συναντήσεις με ποιητές από την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Η
ευκαιρία ήταν μοναδική και εξαιρετική!
Ο Λόρενς Φερλινγκέτι, διακριτικός και συγκρατημένος στο
κοινωνικό πεδίο, επεδείκνυεσταθεράένανάνετο αυτοέλεγχο. Στους Δελφούς (όπως και
στην Αθήνα) κρατούσε μια στάση που απέτρεπε κάθε απόπειρα κοσμικότητας: παρών
χωρίς επιφανειακούς ενθουσιασμούς, χωρίς καμία προσπάθεια τονισμούτης ισχυρής
ποιητικής φήμης του. Διάβασε τα ποιήματά
του («Προς το Μαντείο των Δελφών»{L.Ffig.9&10}) με ήρεμο σχεδόν τελετουργικό τρόπο . Στη συνέχεια ανταλλάξαμε
μια σειρά από σύντομα σχόλια για την Αρχαία Ελληνική Μυθολογία, για τα ιδιότυπαμυθολογήματα
που συνδέονται με τους Δελφούς και τα τοπία τους, τις περιπέτειες του Απόλλωνα
και όπως πάντα για τις πρακτικές της Πυθίας στην εκφορά ήχων, κραυγών και
λέξεων και οπωσδήποτε την ποιητικό – πολιτική επεξεργασία τους από τους ιερείς
– στελέχη του Μαντείου. (Στις φωτογραφίες({L.FFig.14-16}) , ο Λόρενς Φερλινγκέτι βρίσκεται μπροστά στην Κρυσταλλία Πηγή).
Στις υπόλοιπες σύντομες συνομιλίες μαςκυριάρχησε το ζήτηματης αναβίωσης τηςΔελφικής
παράδοσης στον ταραγμένο σύγχρονο κόσμο , σύμφωνα με την προσέγγιση των φιλειρηνιστών, όπως ήταν και ο Λ.Φ .
Σ’ αυτό το πνεύμα, η συνάντηση με τον HaroldoDeCampos (1929-2003 Βραζιλία) ήταν πολύ συγκινητική. {S.S, fig.5&6} Όταν τον είχα συναντήσει στο Φεστιβάλ του Cogolin (Γαλλία, 1985) μου είχε εξομολογηθεί ότι το όνειρό του
ήταν να μεταφράσει τον Όμηρο χρησιμοποιώντας σχήματα και ρητορικές από την
ποίηση των Ινδιάνων και των Αφρικανών σκλάβων, που θεωρούσε ως το υψηλότερο
πολιτιστικό δυναμικό της χώρας του - δηλαδή, να δώσει προτεραιότητα στον ήχο,
τον ρυθμό και όχι αναγκαστικά στο νόημα. [2]Επίσης ότι, πριν πεθάνει,
επιθυμούσε να επισκεφτεί τους Δελφούς πού όντως τους θεωρούσε τον Ομφαλό της
Γης. Τελικά κατάφερε να πραγματώσει και τα δύο προτάγματα-όνειρά του. Παρ’ όλη
την ηλικία του και κυρίως παρ’ όλες τις δραματικές επιπτώσεις στην υγεία του από
έναν επιθετικό διαβήτη και με τη βοήθεια του γιου του που τον συνόδευε,
κατόρθωσε να γευτεί τη δύναμη του δελφικού τοπίου και την μυστηριώδη επικράτεια
του Απόλλωνα. Κινούνταν με δυσκολία, ωστόσο μπόρεσε να «προσκυνήσει» τις
χθόνιες δυνάμεις του Μαντείου. Σε δυο χρόνια από την επίσκεψή του στους Δελφούς
αυτός οδεινός μεταφραστής Ελλήνων, Ιταλών (Δάντε), Ιαπώνων, και Κινέζων ποιητών
αναπαύθηκε στην αιώνια σιωπή (08/2003).
Η
μεγάλη έκπληξη έγινε με τον ποιητή WoleSoyinka(1934-) από τη Νιγηρία, που
διάβασετο ποίημά του μετίτλο«Ω! Δημόσθενες!». Όταν του συστήθηκα, δεν μπορούσε
να το πιστέψει ότι ένας σύγχρονος ομότεχνός του θα είχε αυτό το όνομα.
Παρατήρησα με κωμική προδιάθεση ότι θεωρούσα ότι είμαι μετενσάρκωση του
Εμπεδοκλή και όχι του Δημοσθένη. (βλέπε{S.S, fig.6-10}).Κουβεντιάζοντας για την ποίηση στην Αφρική του
σήμερα, διαπίστωσα ότι ο ίδιοςείχε αναπτύξει μια σειρά από ποιητικά προτάγματα
και ερευνητικά έργαστη γενέθλια ήπειρό του, παρόλοπουζούσε στον αγγλοσαξονικό
κόσμοκαι είχε υιοθετήσειπολλές πρακτικές από το πανεπιστημιακό περιβάλλον τηςνέας
του πατρίδας.(Στη διάρκεια της Προεδρίας Τράμπ,σε ένδειξηαπόλυτης διαφωνίας με τηνμεταναστευτική
του πολιτική,ο ποιητήςκάτοχος του βραβείου Νόμπελ (1986) έσκισε την περιβόητη «GreenCard»και επέστρεψε στην Νιγηρία).
Ιδιαίτερη
φόρτιση μου προκάλεσε η τραγουδιστική εκφορά ποιημάτων του Ινδού ποιητή AyyappaPaniker(1930-2006) την οποίατου ζήτησανα κάνει μόνο για μένα.(βλέπε
{S.S, fig.11-12}). Ήταν η πιο επιτελεστική ανάγνωση στο πλαίσιο
της Ημέρας της Ποίησης,σε συμφωνία με την χιλιόχρονη παράδοση της ινδικής χερσονήσου
– ηπείρου. Μια ιδιωτική επιτέλεση, ένα ποιητικό προνόμιο!!Μου θύμισε τη δύναμη
και την αρχοντιά του Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ που συχνά «τραγουδούσε» τα ποιήματά
του. Σε μια στιγμή τσαγιού, ενώμιλούσαμε για τη σημασία της προφορικότητας στην
ποίηση, εμφανίστηκε μια ασπρόμαυρη γάτα – προσεκτική και ευλύγιστη που μας
πλησίασε με πολύ χάρη, ωστόσο ο Ινδός ποιητής θεώρησε την παρουσία της
απειλητική και ίσως εχθρική, και ξέσπασε σε απότομες χειρονομίες και παράξενους
ήχους για να απομακρύνει το δύστυχο, πεινασμένο ζώο. Μετά τη φυγή της
συνεχίσαμε την συζήτηση για τις τελετουργικές απαρχές της ποίησης.
Η πιο
δύσκολη, η πιο επώδυνη στιγμή στους Δελφούς ήταν η συνομιλία με τον ποιητήαπό
τη Συρία που ήταν και πρέσβης της χώρας του στην UNESCO. Ως μέλος ενός διεθνούς δικτύου (στο οποίο συμμετέχουν δικηγόροι,
ποιητές, καλλιτέχνες) που φροντίζει για την απελευθέρωση/αποφυλάκιση συγγραφέων,
ποιητών και στοχαστών, και ύστερα από την υπόδειξη της συντονιστικής ομάδας με
έδρα το Παρίσι, πλησίασα την υψηλά ιστάμενη προσωπικότητα για να αναφερθώ στον
φυλακισμένο Σύρο ποιητή-πολιτικό ακτιβιστήFarajBayraqdar(1951-). Μόλις τελείωσα την εκφορά του ονόματός του και
πριν καν ζητήσω τη βοήθειά του για να του δοθεί διαβατήριο ύστερα από την
πρόσφατηαποφυλάκιση του κρατουμένου- έμεινε στις φυλακές από το 1987 έως το
2000 -, ο πρέσβης ξέσπασε σε φοβερές επικρίσεις: «είναι ένας
αριστεριστής…πρέπει να πεθάνει…πρέπει να εκτελεστεί…». Ξαφνικά είχα την
εντύπωση ότι είχα προκαλέσει διπλωματικό επεισόδιο. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι
ένας ποιητής μπορούσε να είναι ένας τόσο χυδαίος πολιτικός. Απομακρύνθηκα με
αίσθημα πικρίας και απογοήτευσης.Μετά από 3-4 χρόνια, ο φυλακισμένος ποιητής FarajBayraqdarέφτασε
ελεύθερος στο Παρίσι και οργανώθηκε μια έκθεση και μια έκδοση γι’ αυτόν, στις
οποίεςσυμμετείχα μ’ ένα σχέδιο σινικής μελάνης και ένα ποίημα. Η τύχη του
πρέσβη μου είναι άγνωστη.
Με τον
Κινέζο ποιητή LeiShuyan(1945-)
συζητήσαμε για τη διαφορά ανάμεσα στο αλφαβητικό και το ιδεογραμματικό σύστημα
γραφής και την επιρροή τους στην ποιητική πράξη. Μάλιστα μου έκανε κι’ ένα
θαυμάσιο μάθημα για τις απαρχές των ιδεογραμμάτων.(βλέπε {S.S, fig.16-19 και fig.23-24}).Ο ίδιος δεν παρέλειψε να αναφερθεί στο ποιητικό
τοπίο μετά τιςδραματικές περιδινήσεις της πολιτιστικής επανάστασης και τις
αλλοπρόσαλλες επιλογές του μεγάλου τιμονιέρη, χωρίςωστόσο να καταδικάσει τη
γενική πολιτική του ΚινεζικούΚ.Κ. Σε μια από τις συναντήσεις μας, συμμετείχε
και ο Νοτιοκορεάτης ποιητής KoUn(1933-). Δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουνμεταξύ τους
προφορικά, αλλά με τη γραφή των ιδεογραμμάτων μπόρεσαν και βρήκαν ένα κοινό τόπο
συνεννόησης γύρο από το γνωστό ζήτημα της γραφής των ιδεογραμμάτων και των πολλαπλών
προφορικών αντιστοιχιών τους, καθώς και για το ζήτημα της κυριαρχίας των κινεζικών
ιδεογραμμάτων στην Άπω Ανατολή. Ο KoUn μου δώρισε και ένα θαυμάσιο σχέδιο με σινική μελάνη(βλέπε
{S.S, fig.20-24}).
Τέλος,ο
Φιλανδός ποιητής PenttiHolappa,(1927-2017, Υπουργός πολιτιστικών υποθέσεων ,1972) πολύ
δημοφιλής στη χώρα του, περιέγραψε τις αντιδράσεις της φιλανδικής κοινωνίας
όταν δήλωσε απλά και ήρεμα ότι είναι ομοφυλόφιλος,οι οποίες περιλάμβαναναπό τη
διατύπωση κάποιων κακεντρεχών σχολίων (πολύ περιορισμένων) μέχρι καιτην έκφραση
συγχαρητηρίων για την ειλικρινή του στάση.
3. Προοπτικές
Η συνάντηση των Δελφών, μετην 1η ημέρα συζητήσεων σε στρογγυλά τραπέζια [3] και τη 2η ημέρα με αναγνώσεων ποιημάτων και επισκέψεων, μόνοστις παύσεις και στις ανάπαυλες του επίσημου προγράμματοςμπορούσε να αναδυθούν πλήθος από ετερογενή, απρόβλεπτα και ανεπανάληπτα μικροσυμβάντα-μικρογεγονότα μεταξύ των ποιητών. Ωστόσο υπάρχουν (πριν απ’ όλα) και τα μεγα-ζητήματα που συνδέονται με το παρόν και το μέλλον της ποίησης στον φουρτουνιασμένο παγκόσμιο ορίζοντα Ύστερα από 20 χρόνια, και με την ανάδυση μιας παγκόσμιας κρίσης , επιδημιών και πανδημιών,τίθεται το εύλογα το ερώτημα :ποια είναι η σημασία/η λειτουργία του θεσμού? Θάταν σημαντικό και νόμιμο, η Ελληνική Εταιρεία Συγγραφέων που προώθησε την δημιουργία του θεσμού, να ζητήσει από την ΟΥΝΕΣΚΟ ,να πραγματώσει μίαν αποτίμηση(evaluation) της πορείας του-τηρώντας βέβαια τις πιο αυστηρές διεθνώς προδιαγραφές ποιότητας στην προαναφερόμενη πραγμάτωση.Αναμφίβολα, η παγκόσμια πολιτικο-κοινωνική συγκυρία δεν ευνοεί ήρεμους απολογισμούς και καλά θεμελιωμένες σταθμίσεις, αλλά η ανάγκη για μια έγκυρη διάγνωση παραμένει πάντοτε ισχυρή και η ικανοποίησή της απαιτεί χρόνο , κόπο και πάθος.
Σημειώσεις
[1] Οι
Έλληνες προσκεκλημένοι ποιητές ήταν: Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Τίτος Πατρίκιος,
Θωμάς Γκόρμπας, Τάκης Βαρβιτσιώτης, Κλείτος Κύρου, Βικτωρία Θεοδώρου, Πάνος
Θασίτης, Ρούλα Αλαβέρα, Γιώργης Μανουσάκης, Ιάσων Δεπούντης, Γιάννης Δάλλας,
Πρόδρομος Μάρκογλου, Γιώργος Παυλόπουλος.Οι νεότεροι ποιητές, που δεν είχαν την
ευκαιρία να παρουσιάσουν το έργο τους με αναγνώσεις ή αναλύσεις ήταν: Νατάσσα Χατζηδάκι,
Μιχαήλ Μήτρας και Δημοσθένης Αγραφιώτης.
[2] Στο
ίδρυμα HaroldodeCamposστο Σάο Πάολο της Βραζιλίας, μεταξύ των αντικειμένων και
τεκμηρίων του Αρχείου του, υπάρχουν η αλληλογραφία μεταξύ μας καθώς και βιβλία
με εικονοσχηματικά – ποιήματά μου. Στα αρχεία μου βρίσκεται ένα αντίτυπο με την
υπογραφή του μεταφραστή της Ιλιάδας του Ομήρου στα πορτογαλικά–από την κατ’
αυτόν“βάρβαρη” γλώσσα τωνΕλλήνων, όμοια με εκείνη των γηγενών της Νότιας
Αμερικής, -σε αντίθεση με την
μονότονα τυποποιημένη ηχητικά γαλλική
γλώσσα όπως του άρεσε να λέει και ο ίδιος.ΟHaroldodeCampos, οαδελφόςτουAugustoκαιοDécioPignatariδημιούργησαν (στην δεκαετία του‘50)την ομάδα:«Noigandres», αφιερωμένη στην πειραματική ποίηση –poesiaconcreta / συγκεκριμένη ποίηση.
[3] «Ο
ρόλος της ποίησης στη Νέα Εποχή. Παγκοσμιοποίηση, εθνοκεντρισμός, νέες
τεχνολογίες, διαδίκτυο, πολυμέσα». «Ποιος φοβάται σήμερα τον ποιητή: oπροφήτης ποιητής του παραδοσιακού κόσμου μήπως είναιη
Πυθία του σημερινού;» «Η προφορική μετάδοση του ποιήματος. Η απαγγελία ως
θεραπεία – ρύθμιση αναπνοής, αυτοσυγκέντρωση». « Κ. Π. Καβάφης: Ένας Έλληνας
οικουμενικός ποιητής».
Ευχαριστίες στον Γιάννη Ρηγάδη και την MichèleValley για την κριτική ανάγνωση του παρόντος κειμένου.
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
Βλέπε και
https://www.lensculture.com/demosthenes-agrafiotis?modal=project-1468510
https://www.lensculture.com/demosthenes-agrafiotis?modal=project-1468514
https://www.vakxikon.gr/1h-pagosmia-imera-poihshs-2001-stigmes-kai-parastigmes/
1η εκδήλωση- ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΟΙΗΣΗΣ
οπότε πραγμάτωσα
και τις φωτογραφίες του γλυπτού του Γ.
Σκλάβου.
https://www.hartismag.gr/hartis-28/diereynhseis/erga-kai-hmeres-toy-lorens-ferlingketi-sia.
MichelGiroud:
η πολλαπλότητα
στη νιοστή δύναμη
(1940
– 2023)
Δημοσθένης Αγραφιώτης
Ποιητής,
καλλιτέχνης διαμέσων
Ομότιμος
Καθηγητής Κοινωνιολογίας ΕΣΔΥ
Κάθε
φορά που συναντούσα τον MichelGirouxη
συζήτηση άρχιζε πάντοτε με την ιστορία, το ζήτημα του “Ουροβόρου,” καθώς γι’
αυτόν η αληθινή μορφή του αρχαίου Ελληνικού κόσμου σχετίζεται με το μύθο του
φιδιού που δαγκώνει την ουρά του και καταπίνει το δέρμα του που το αποβάλλει.
Έκανε έκκληση (με επιμονή και πάθος) να αρχίσει ένα κίνημα επαναπροσδιορισμού
του αρχαίου κόσμου σε μια προοπτική μη χριστιανική(Αδάμ και Εύα), δηλαδή να
αποκατασταθεί η συμβολική του φιδιού σύμφωνα με τα πρότυπα της σοφίας, του κυκλικού
χρόνου, της θεραπείας(Απόλλων) και της υγείας(Ασκληπιός)· και επίσης να ληφθούν
υπόψη κι άλλες παραδόσεις όπως αυτές των αλχημιστών, και οπωσδήποτε η παράδοση
του θεού Βράχμα και ινδικής μυθολογίας. Ένα τεράστιο πολιτισμικό και
πολιτιστικό πρόταγμα για τη σωτηρία του πλανήτη! Ο MichelGiroud (M.G.)/(Μισέλ Ζιρού)είχε
πολλαπλές σπουδές και είχε συλλέξει μια σειρά από διπλώματα εμπεριστατωμένων
σπουδών(DEA) και ήταν η καθαρή περίπτωση
του πολυμαθούς φυσιοδίφη και του ανθρώπου σε συνεχή αναζήτηση της γνώσης σε
όλες τις μορφές της: από την επιστημονική μέχρι την μυστικιστική, από τη
φιλοσοφική μέχρι την ποιητική. Έτσι μπορούσε να διοχετεύσει τις γνώσεις του και
την ασίγαστη ενέργειά του σε πλήθος δραστηριοτήτων: εκδόσεις, διαλέξεις, επιμέλειες
εκθέσεων, δημιουργία αρχείων, μεταφράσεις, επιτελέσεις σε φεστιβάλ, προώθηση
της πειραματικής ποίησης, διδασκαλία σε σχολές καλών τεχνών… Από το σύνολο των
δραστηριοτήτων και δράσεων δίνονται εδώ ως παραδείγματα, ορισμένες στιγμές από
το βίο τουM.G.
Στη
δεκαετία του 1980 ανήκε στην ομάδα που εξέδιδε το περιοδικό “Kanal” που ήταν αφιερωμένο σε μια
κριτική και μαχητική επισκόπηση του καλλιτεχνικού πεδίου· με μια ιδιότυπη μορφή[1]
αναζητούσε και παρουσίαζε καλλιτεχνικές δράσεις και παραγωγές , στο γαλλικό
χώρο αλλά και στον διεθνή, που αγνοούσαν τα κυρίαρχα εμπορικά μέσα επικοινωνίας
χωρίς ωστόσο να αγνοεί την καλλιτεχνική επικαιρότητα την οποία όμως πλησίαζε με
κριτική διάθεση και αυστηρή αξιολόγηση.
Ο M.G. ως επιτελεστής είχε
εξαιρετικά ειδικές προτιμήσεις. Για παράδειγμα με το βιολί του, έκανε
πεζοπορικές εξορμήσεις σε δάση, σε λόφους, σε σπάνια τοπία, και οι επιτελέσεις
του είχαν τον χαρακτήρα της “μονήρους τελετουργίας” - καθώς δεν τον ακολουθούσε το κοινό. Επίσης σε
κάθε επιτέλεσή του προσπαθούσενα αναπτύσσει μια διάθεση ιστορική και “εγκυκλοπαιδική”,
και να υπενθυμίζει τους καλλιτέχνες που κινήθηκαν στα όρια των καθιερωμένων
σταθερότυπων(patterns)
της τέχνης όπως οι ντανταϊστές και (πολύ συχνά αναφερόμενοςαπό τον M.G) ο Αντωνέν Αρτώ. Ταυτόχρονα
ήταν αναφανδόν θιασώτης για την πιο τολμηρή πρωτοβουλία αμφισβήτησης της
νεοτερικής modernart) τέχνης
και μη-τέχνης.
Το
πάθος του για την παράδοση του DADA,
τον οδήγησε να δημιουργήσει στο πλαίσιο των εκδόσεων Lespressesduréel (Dijon-FR) τη σειρά βιβλίων για τη
δημιουργίασυστηματικών αρχείων για τις πρωτοπορίες στις τέχνες[2],
με τον τίτλο: L’écartabsolu–Fondamentaux(βιβλία για το σώμα,
την επιτέλεση, βιβλία για και από τον CharlesFourierκαι
τον RaoulHausmann, βιβλία από τον HaroldodeCampos, JacquesVilleglé κ.ά). Ένας κόσμος
του πολλαπλού και του αληθινά καινοτόμου! (Avant-gardes:L’écartabsolu - Chantierκαι L'écart
absolu – Poche).
Το μεγάλό του όνειροήταν να δημιουργήσει ένα χώρο τέχνης, γνώσης
και εκπαίδευσης, στις Άλπεις κοντά στο χωριό που ζούσε. Το “πανεπιστήμιο” αυτό κάθε καλοκαίρι θα έπρεπε να λειτουργεί ως
ένας τόπος διακαλλιτεχνικός και διεπιστημονικός, όπου επιστήμονες και
καλλιτέχνες θα προσπαθούσαν να ξεπεράσουν τα συμβατικά όρια των γνωστικών –
καλλιτεχνικών αντικειμένων και πρακτικών τους. Ουτοπικό όνειρο ή ντανταϊστική
αναγέννηση ή ένας νέος κήπος του Επίκουρου… δυστυχώς δεν πρόλαβε να πραγματώσει
το φιλόδοξο αυτό σχέδιο. Ο M.G. υπήρξε καθηγητής στην Σχολή Καλών Τεχνών[3]τηςBesançon, πόλης της Bourgogne - Franche Comté, και είχα την τιμή να με προσκαλέσει να
παρουσιάσω την ποιητική και εικαστική παραγωγή μου στο όνομα της έννοιας των
διαμέσων (intermedia). Την ίδια μέρα[4],
στο τέλος του απογεύματος είχε οργανώσει στην πόλη ένα μικρό αφιέρωμα για τονJosephBeuysστην πόλη τηςBesançon.Εξάλλου το κογιότ που χρησιμοποίησέ ο τελευταίος σε μια
πολλή γνωστή επιτέλεση του στην Νέα Υόρκη , ήταν και το ζώο -τοτέμ του M.G-μάλιστα μερικοί τον φώναζαν:“Coyote”.Αεικίνητος
και πολυσχιδής, όπως πάντοτε. Η πρώτη μου επαφή με την ISBA έμελλε να οδηγήσει σε μια πολύχρονη συνεργασία και μετά την
αποχώρηση του M.G., σε συνεργασία με τον διάδοχό του MichelCollet. Η συνεργασία κράτησε σχεδόν δύο δεκαετίες και πραγματώθηκε
με διδασκαλία, έρευνακαι καλλιτεχνικές δράσεις (φεστιβάλ, ειδικά σεμινάρια,masterclasses κ.ά.). Ξεχωρίζω τρία πεδία. Το πρώτο σχετίζεται με τη
δημιουργία στο πλαίσιο της ISBA του τομέα έρευνας (καλλιτεχνικής, ποιητικής και θεωρητικής)
με τον τίτλο: “lecorpsdel’ artiste” που κάλυπτε δραστηριότητες γύρω από την τέχνη της
επιτέλεσης (η ValentineVerhaegheσυνέβαλε τα μέγιστασ’ αυτόν τον υποτομέα), την πειραματική
ποίηση (εικονοσχηματική / οπτική, ηχητική, επιτελεστική…) και τη χρήση νέων
τεχνολογιών (video, ηλεκτρονική μουσική…). Το δεύτερο: την κριτική αξιολόγηση (review) και τη στάθμιση(assessment/evaluation) των διπλωματικών εργασιών των σπουδαστών της Σχολής·
την πραγμάτωση σεμιναρίων – masterclasses
για τα θέματαενδιαφέροντος του προαναφερόμενου τομέα έρευνας της ISBA· επίσης την συμβολή και την
άσκηση της προεδρίας του φεστιβάλ “Excentricités” που ήταν αφιερωμένο στην
παραγωγή και παρουσίαση επιτελέσεων από τους σπουδαστές/ριες των Ευρωπαϊκών
Σχολών Καλών Τεχνών. Το τρίτο: δημιουργήθηκε μια γέφυρα επικοινωνίας και
συνεργασίας μεταξύ ISBA
και ΑΣΚΤ (Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας) με άμεσο αποτέλεσμα την
ανταλλαγή εκπαιδευτικών εμπειριών εν όψει μεταρρυθμίσεων στην ελληνική Σχολή
και τη συμμετοχή περίπου 40 σπουδαστών της στο Φεστιβάλ “Excentricités”- και επί πλέον με μεγάλη επιτυχία των τελευταίων.
Ο M.G. φορούσε πάντα (τουλάχιστον
όσο τον γνώρισα βέβαια) μια τραγιάσκα δίνοντας την εντύπωση ενός “εργάτη του
καλλιτεχνικού – πολιτιστικού πεδίου”. Σε μια κοινωνική συνάντηση στην πόλη Arras, τον είδα σ’ ένα διάδρομο
στο σπίτι της HortenseGauthierκαι
του PhilipeBoisnarχωρίς την τραγιάσκα
του, αναδύθηκε σχεδόν μια άλλη προσωπικότητα, ενός ανθρώπου που πέρασε μια ζωή
ανάμεσα σε βιβλία, κείμενα, αρχεία και βιβλιοθήκες. Μια μεταμόρφωση ολική, μια
άλλη εκδοχή στον τρόπο της πολυδιάστατης υπόστασής του. ΟM.G. ήταν έτοιμος να προτείνει (κάθε
στιγμή )προτάγματα για εκθέσεις, εκδόσεις, φεστιβάλ και ήταν βαθιά πεπεισμένος οι
εύρωστες πρωτοπορίες στο τέλος θα νικήσουν τα καθιερωμένα εμπορικά σχήματα· κι αυτό είναι σίγουρα θέμα
χρόνου καθώς οι καθιερωμένες δομές δείχνουν σημάδια φθοράς και αδυναμίας. Μάλιστα,
καθώς συχνά κουβαλούσε ένα είδος απλής τρομπέτας, το μουσικό όργανο του
επέτρεπε να ευαγγελιστεί το θρίαμβο της πρωτοπορίας με τους ήχους του οργάνου
του. Επίσης ήταν έτοιμος να συζητήσει κάθε ζήτημα της τέχνης και στο σήμερα και
στο παρελθόν, ακόμη κι ενός μέλλοντος ανοιχτού σε πειραματισμούς αισθητικούς
και κοινωνικούς. Ήταν ακούραστος και ανεξάντλητος συζητητής!
Ο M.G. υπήρξε πολυσυμπαντικός
διανοητής, καλλιτέχνης και θεωρητικός της τέχνης, αναγεννησιακό ανθρώπινο
ορόσημο, απόδειξη ότι η περιέργεια δεν έχει όρια και ότι η εργασία στα όρια και
με όρια είναι απαραίτητη για την κοινωνική εμβέλεια της τέχνης, χωρίς να είχε φοβηθεί
ότι μ αυτόν τον ιδιότυπό βίο του μπορούσε
να θεωρηθεί ως έκκεντρος ή εκκεντρικός.
[1] ως έντυπο
[2]καθώς και βιβλία που έχουν
χαρακτήρα διακαλλιτεχνικό και διεπιστημονικό και τέλος βιβλία με έντονη
αισθητική αναζήτηση ως προς την ίδια τους την υπόσταση.
[3] (ISBA –
Institut Supérieure des Beaux – Arts)
[4] Της παρουσίασής μου στη σχολή -ISBA
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου